کالیبراسیون چیست؟

مجموعه عملیاتی كه تحت شرایط مشخص میان نشان‌دهی یك دستگاه یا سیستم اندازه‌گیری یا مقدار یك سنجه مادی یا ماده مرجع و مقدار متناظر آن كه از استانداردهای اندازه‌گیری حاصل می‌شود، رابطه‌ای برقرار می‌كند.

کالیبراسیون اجازه می‌دهد که میزان تصحیح لازم را نسبت به نشاندهی تعیین کنیم. با کالیبراسیون ممکن است خواص اندازه شناختی دیگری نظیر اثر کمیت‌های تاثیر گذار نیز تعیین شود. در واقع كالیبراسیون ویژگی‌های كارآمدی دستگاه یا مواد مرجع را بوسیله انجام مقایسات مستقیم مشخص می‌كند.

كالیبراسیون در واقع ایجاد نظامی موثر به منظور كنترل صحت و دقت پارامترهای مترولوژیكی دستگاه‌های آزمون و وسایل اندازه‌گیری و كلیه تجهیزاتی است كه عملكرد آنها بر كیفیت فرایند تاثیر گذار می‌باشد كه به منظور اطمینان از تطابق اندازه‌گیریهای انجام شده با استانداردهای جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

كدام دستگاه‌ها باید کالیبره شوند؟

هر وسیله‌ای که برای اندازه‌گیری به کار می‌رود و در روش‌های اجرایی به استفاده از آن اشاره شده است، نیاز به تعیین صحت و دقت یا کالیبراسیون دارد.

دستگاه‌های اندازه‌گیری باید به طور دوره‌ای كالیبره شوند. گذشت زمان، فرسودگی، حوادث غیر قابل پیش‌بینی، باعث می‌شوند تا قابلیت ردیابی نتایج آنها تا استانداردها زیر سوال رفته و نیازمند تایید مجدد باشند. برای تجهیزات كالیبره شده گواهی كالیبراسیون صادر شده و ضمیمه دستگاه می‌گردد.

كالیبره كردن تمام تجهیزات لازم نیست. برخی از آنها ممكن است صرفاً به عنوان نشان دهنده مورد استفاده قرار گیرند. انواع دیگر تجهیزات ممكن است به عنوان ابزار تشخیصی و آشكارسازی به كار بروند. هر گاه وسیله‌ای برای تعیین قابلیت پذیرش محصول و یا عوامل موثر در فرایند آزمون مورد استفاده قرار نگیرد كالیبراسیون آن ضرورت ندارد.

اهداف اصلی كالیبراسیون

1- برای اطمینان از قرائت‌هایی كه از دستگاه صورت می‌گیرد.
2- برای تعیین درستی مقادیر خوانده شده از دستگاه.
3- برای استقرار قابلیت ردیابی دستگاه به استانداردهای مرجع (هدف نهایی كالیبراسیون برقراری قابلیت ردیابی عنوان شده است.)

قابلیت ردیابی (Traceability)

 مهمترین ویژگی كه یك اندازه‌گیری باید داشته باشد وجود قابلیت ردیابی نتایج آن تا استانداردهای ملی و سپس بین المللی می‌باشد.
 وقتی سطح اطمینان و عدم قطعیت كلیه اندازه‌گیری‌ها بیان شود درستی و دقت نتایج اندازه‌گیری تضمین می‌گردد.
 قابلیت ردیابی قابلیت ارتباط دادن مقدار یك استاندارد یا نتیجه یك اندازه‌گیری با مرجع‌های ملی یا بین‌المللی از طریق زنجیره پیوسته مقایسه‌ها كه همگی عدم قطعیتی معین دارند. كالیبراسیون تنها راه برقراری قابلیت ردیابی می‌باشد.

دستاوردهای کالیبراسیون

• به دست آوردن نتایج درست و صحیح در اندازه‌گیری؛
• کاهش هزینه و دوباره کاری؛
• بهره‌وری بیشتر؛
• جوابگویی در دعاوی حقیقی و حقوقی؛
• یکی از نیازهای اخذ گواهی‌های استانداردهای مدیریت؛
• جلوگیری از تضییع حقوق مصرف کننده و تولید کننده؛

مراحل انجام کالیبراسیون

1. کد گذاری تجهیزات اندازه‌گیری و تهیه شناسنامه و لیست آنها؛
2. طبقه‌بندی تجهیزات اندازه‌گیری از نظر کالیبراسیون؛
3. تعیین دوره تناوب کالیبراسیون؛
4. تعیین حد مجاز خطا؛
5. انتخاب کالیبره کننده؛
6. کالیبراسیون (عملیات کالیبراسیون، تعیین خطای تجهیز، صدور گواهی و برچسب كالیبراسیون، نصب برچسب کالیبراسیون)؛
7. اعمال نتایج کالیبراسیون؛
8. ثبت و حفظ و نگهداری سوابق کالیبراسیون.