نحوه ی صحیح نگارش گزارش کار آزمایشگاهی

گزارش کار آزمایشگاهی مکمل بسیار خوبی برای کارهای عملی است و نگارش صحیح آن می تواند به ارتقای کیفی و کمی آموزش های عملی کمک شایانی بنماید . متأسفانه در بعضی کلاس های عملی به آن اندازه ای که به یادگیری عملیات آزمایشگاه اهمیت داده می شود ، به نگارش درست گزارش کار نهایی اهمیت داده نمی شود و این خود باعث ایجاد ناهماهنگی های بسیاری در امر آموزش گردیده است . بنابراین لزوم و اهمیت هماهنگی بین گروه های مختلف آموزشی در آزمایشگاه ها در مقوله ی گزارش نویسی، احساس می گردد. در ذیل نحوه ی نگارش مطلوب یک گزارش کار شرح داده شده است گرچه ممکن است شیوه ی ارائه شده در اینجا بهترین نباشد اما دست کم میتواند راه گشای پیشرفت های زیادی د ر زمینه تدوین مطالب مناسب و مرتبط با کارهای آزمایشگاهی باشد . همچنین با اجرای این روش دانشجوی دوره کارشناسی یا کاردانی آمادگی و مهارت لازم برای نگارش پایان نامه در مقاطع تحصیلی بالاتر را کسب می نماید . تدوین صحیح مطالب مرتبط با کارهای تجربی در آزمایشگاه از طرفی می تواند منجر به ارتقای کیفی و کمی فعالیت های آزمایشگاه ی دانشجو شود زیرا نگارندگان گزارش کار به نقاط ضعف و قوت کار خود نیز واقف میگردند و سعی بر رفع نواقص و حفظ و بهبود نقاط قوت خود خواهند کرد.

بخش های اصلی یک گزارش کار عبارتند از :

1. صفحه ی معرفی
2. فهرست
3. مقدمه و هدف
4. تئوری آزمایش
5. کارهای آزمایشگاهی
6. نتایج و بحث
7. منابع و مراجع
8. ضمیمه

تمام بخشهای گزارش کار باید در کاغذ 4هر بخش، بخش بعدی باید از سر صفحه ی بعدی آغاز گردد.

صفحه ی معرفی
این صفحه در حقیقت همان جلد گزارش کار می باشد. در شکل 1 نمونه ی آن دیده میشود و دانشجویان بایستی مطابق آن نگارش را انجام دهند . این صفحه به ترتیب شامل قسمت های بسمه تعالی، آرم دانشگاه ، عنوان آزمایش، نویسنده، استاد راهنما ، نام موسسه دانشگاهی و تاریخ نگارش گزارش می باشد. معمولا بایستی این صفحه تایپ شده و پس از چاپ در اول گزارش کار قرار بگیرد.

فهرست
قبل از صفحه ی فهرست دانشجو می تواند ابتدا یک صفحه ی خالی (آستر بدرقه ) و نیز یک صفحه محتوی عبارت "بسم الله الرحمن الرحیم " نیز قرار دهد که این کار سلیقه ای است، شماره صفحه ی "بسم الله "، "الف" و شماره ی صفحه ی فهرست "ب" خواهد بود . شکل 2 نمونه ای از یک فهرست را که شامل عنوان مطالب و شماره ی صفحه ی آنها می باشد نشان می دهد.

مقدمه و هدف
بخش مقدمه و هدف شامل مقدمه ای در مورد انجام آزمایش و تاریخچه ی آن و نیز هدف از انجام چنین آزمایشی می باشد . معمولا بخش مقدمه و هدف نباید قسمت اعظم گزارش کار را در بر بگیرد که متأسفانه حتی در بعضی از پایان نامه های دانشجویی نیز این اشکال بزرگ به چشم می خورد .
مقدمه برای گزارش کار حداکثر در 1 الی 2 صفحه نوشته می شود .برای نوشتن مقدمه میتوان از کتابها، مقالات و یا سایتهای اینترنتی با ذکر منبع استفاده کرد.

تئوری آزمایش
در بخش تئوری اصول علمی ، فرمول ها، قوانین و سایر مطالب تئوری مرتبط با موضوع گزارش کار ذکر میگردد . بدیهی است که در این بخش نباید از نحوه ی انجام آزمایش و مقادیر مواد و غیره سخنی به میان آورد اما اشاره به بعضی جنبه های علمی در بخش تئوری آزمایش آن هم به صورت خلاصه اشکالی نخواهد داشت.

یکی از وظایف اصلی دانشجویان در نگارش بخش تئوری، مراجعه به سایتهای اینترنتی و کتابهای فارسی و لاتین مرتبط با موضوع گزارش کار است که حتماً باید توسط دانشجویان صورت پذیرد .
انجام این کار به دانشجو یاد می دهد که چگونه برای انجام کارهای تحقیقاتی و ارائه گزارش مطلوبی از کارهای خود، مطالب را از منابع متفاوت گرد آوری نماید.

یک کپی از مطالب لاتین گرد آوری شده از اینترنت یا کتب لاتین بایستی در بخش ضمیمه  درج شود و در متن تئوری آزمایش به آنها ارجاع داده شود. دانشجو با توجه به مطالب جمع آوری شده خلاصه ای از آن مطالب را در بخش تئوری به فارسی نوشته و نام مرجع را در بخش منابع و مراجع ذکر می نماید.

الگوی کلی ترتیب نوشتن مرجع برای مقالات و کتب فارسی و لاتین به صورت زیر است:
نام نویسندگان (نام هر کدام با یک علامت ؛ از هم جدا شوند )، نام کتاب یا مقاله (به صورت ایتالیک)، ناشر کتاب، سال چاپ (به صورت بولد )، شماره صفحه (توجه شود که بعد از هر ویرگول باید یک "Space" فضای خالی قرار داده شود).

در زیر نمونه ای از ارجاع به مطالب را می بینیم:
الف- نمونه برای کتب فارسی
- بسیاری از پیشرفتهایی که در شیمی آلی نظری حاصل شده است از به کارگیری روشهای اوربیتال مولکولی است[6]
مرجع مربوط به این مطلب در قسمت منابع اینطور نوشته می شود:
جی میلتون هریس ؛ کارل سی  ومسر ؛ ترجمه دکتر محمد رحیمی زاده و همکاران؛ شیمی  47 ، فیزیک آلی(مبانی مکانیسم واکنش های آلی)، نشر مشهد، 1372

ب- نمونه برای کتب و مقالات لاتین
برای مثال نحوه ارجاع به جمله زیر را ببینید:
- انواع واکنشهای تشکیل حلقه متداول به دو گروه گسترده تقسیم می شوند[3]
در قسمت منابع اینطور نوشته می شود:
Thomas L. Gilcherist; Heterocyclic Chemistry, 3rd Edition, 2007, 61.

ج- نمونه برای سایت های اینترنتی
اصول تقطیر جداسازی اجزای یک مخلوط مایع به کمک تقطیر به اختلاف دمای جوش هرکدام از اجزاء وابسته  است. [5]

Link to website: http://lorien.ncl.ac.uk/ming/distil/distilpri.htm

کارهای آزمایشگاهی
در این بخش ابتدا وسایل، دستگاهها و مواد لازم برای انجام آزمایش نام برده می شوند سپس شرح انجام آزمایش با جز ئیات آورده می شود ، شکل دستگاههای مورد استفاده و نحوه ی سوارکردن آنها بایستی در این بخش ترسیم شود ، در بخش کارهای آزمایشگاهی نباید نتیجه ی انجام آزمایش مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و فقط ذکر روش انجام آزمایش کافی است.

نتایج و بحث
در این قسمت نتایج به دست آمده از آزمایش و محاسبات مربوطه ذکر می شوند، نمودارها و جداول مربوطه ترسیم می شوند و در نهایت در مورد نتایج به دست آمده از آزمایشها و محاسبات بحث علمی صورت گرفته و نتیجه گیری به عمل می آید . در قسمت بحث دلایل علمی رخ دادن پدیده ها در طول انجام آزمایش مطرح می شود، محاسبه ی خطاهای آزمایش در این بخش انجام می شود ، همچنین مقایسه بین نتایج به دست آمده با مقادیر موجود در منابع معتبر علمی مانند صورت می گیرد ، در اینجا نیز باید به این منابع ارجاع داده شود، پاسخ به سوالات مطرح شده  CRCدر آزمایشگاه نیز در انتهای این بخش جای می گیرد.

منابع و مراجع
در بخش منابع و مراجع باید نام مراجع استفاده شده در تدوین گزارش کار درج شود . ترتیب نوشتن مراجع باید به صورتی باشد که در متن گزارش کار به آنها ارجاع داده شده است . بهتر این است که ابتدا منابع فارسی، سپس لاتین و در نهایت مراجع اینترنتی ذکر شود.

ضمیمه
ضمیمه حاوی تصویر مراجع و منابع لاتین یا اینترنتی و شکل های مرتبط با موضوع گزارش کار است و شماره صفحات ضمیمه جدا از شماره ی صفحات گزارش کار است . شماره صفحات یا به صورت الف ، ب و ... و یا A,B,C,…  درج می گردد . در ابتدای بخش ضمیمه کلمه "ضمیمه" در یک صفحه ی جداگانه در وسط صفحه به صورت بزرگ نوشته می شود.

لینک دانلود فایل pdf این آموزش

نویسنده این آموزش: جناب آقای دکتر مسعود شعبانزاده