شیمی نساجی بحثی است که به موضوع دانش شیمی و کاربرد آن در مهندسی نساجی و موضاعات و وابسته به آن می‌پردازد. مواد شیمیایی و فرآیندهای آن در تولید الیاف مصنوعی، آماده سازی و زدودن مواد زائد از الیاف طبیعی، تکمیل کالای نساجی و رنگرزی نقش بسیار موثری را ایفا می‌کنند.
از آغاز ظهور انسان، همیشه چگونگی پوشش و نجات او از سرمازدگی مطرح بوده‌است. مردم باستانی مصری حدود به ۵۵۰۰ سال پیش هنر ریسندگی و بافندگی پنبه را فراگرفتند و چینی‌ها با پرورش کرم ابریشم نزدیک به ۳۶۰۰ سال پیش مشکلات پوشش خود را حل کردند. در سده هفدهم میلادی دانشمند انگلیسی به نام رابرت هوک (به انگلیسی: Robert- Hooke) پیشنهاد کرد که می‌توان الیاف را با توجه به شیوه‌ای که کرم ابریشم عمل می‌کند تولید نمود. بعد از آن، یک بافنده انگلیسی به نام لویز شواب (به انگلیسی: Lois Schwabe ) توانست الیاف بسیار ظریف شیشه را با عبور شیشه مذاب از منافذ بسیار ریز تولید نماید. پس از چندی، سایر دانشمندان موفق به استخراج سلولز چوب و در نتیجه تولید الیاف شدند در سده‌های هجده و نوزدهم میلادی، همراه با انقلاب صنعتی، رسیدگی و بافندگی تبدیل به فناوری تهیه پارچه از الیاف گوناگون طبیعی و مصنوعی شد.
رده بندی الیاف در صنعت نساجی
در صنعت نساجی الیاف به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- الیاف طبیعی (به انگلیسی: Natural fibers) که خود به دو زیرگروه الیاف گیاهی و الیاف حیوانی تقسیم می‌گردند. الیاف گیاهی مانند: پنبه، کتان، کنف، رامی و الیاف حیوانی مانند: پشم و ابریشم
- الیاف کانی (به انگلیسی: Mineral fibres) که مواد اولیه آنها از کانی‌ها بدست می‌آیند مانند الیاف شیشه‌ای و الیاف فلزی. مصرف این نوع الیاف در صنعت نساجی محدود بوده و مهمترین آنها آسبست (آزبست) یا پنبه نسوز می‌باشد. این الیاف دارای مصارف صنعتی هستند و در پارچه‌های ضد حریق نیز به کار می‌روند.
- الیاف مصنوعی (به انگلیسی: Man-made fibers) که شامل دو زیرگروه می‌باشند: یکی الیافی که منشا طبیعی دارند ولی توسط انسان دوباره تهیه می‌شوند مانند ویسکوز، استات و تری استات که هر یک ریشه سلولزی دارند. و دیگری الیاف سینتتیک یا مصنوعی که از مشتقات نفتی تولید می‌شوند مانند: نایلون، داکرون، ارلون یا بطور کلی پلی آمیدها، پلی استرها، پلی اورتانها، پلی اکریلونیتریل، پلی وینیل کلراید و نظایر آْن.
مقدمات تکمیل کالای نساجی
تمام پارچه‌های نساجی پس از خروج از سالن بافندگی کم و بیش دارای مقادیری ناخالصی و عیوب می‌باشند. لذا لازم است به منظور آماده کردن پارچه برای عملیات تکمیل اصلی آنرا تحت عملیات مقدمات تکمیل قرار داد. مانند توزین و متراژ پارچه، کنترل عیوب پارچه، گره گیری، رفوگری و گرفتن ناخالصی‌ها بخصوص در مورد پارچه‌های پشمی که دارای ناخالصیهای سلولزی و خرده چوب و غیره می‌باشد.
شستشوی کالای نساجی
عمل شستشو، اولین عمل تکمیل مرطوب می‌باشد و به منظور بر طرف کردن مواد خارجی مانند روغنهای ریسندگی، واکسها و ناخالصیهای قابل حل در محلولهای شستشو انجام می‌گیرد. عملیات شستشو عبارتست از عمل کالا با پاک کننده‌های مناسب همراه با مواد قلیایی و یا در غیاب مواد قلیایی.
مواد شیمیایی کمکی
مواد کمکی به موادی گفته می‌شود که در فرایند رنگرزی نقش کلیدی را بازی کرده و بدون آنها رنگرزی به صورتی نا تمام انجام می‌گردد و کالای رنگرزی با کیفیت نامطلوب رنگرزی می‌شود.
به تعدادی از مواد شیمیایی استفاده شده در رنگرزی در زیر اشاره شده‌است:
مادهٔ کمکی فرمول شیمیایی
آب اکسیژنه H2O2
اتانول C2H5OH
اوره CH4N2O
اتیلن دی‌آمین تترااستیک اسید C50H70N10NaO41H100
مس(II) سولفات (زاج سبز) (کات کبود) CuSO4
سدیم کلرید (نمک طعام) NaCl
دی‌متیل‌کتون CH3COCH3
برای نوشتن دیدگاه وارد حساب کاربری خود شوید.